* "İnsanlara akılları ölçüsünde söz söyleyin." (Hadis-i şerif)



* "İdrâk-ı meâlî bu küçük akla gerekmez;



   Zira bu terazi o kadar sıkleti çekmez." (Ziya Paşa)



* "Akla mağrûr olma Eflâtun-ı vakt olsan dahî,



   Bir edîb-i kâmili gördükde tıfl-i mekteb ol." (Nef''î)



* Aklı olmayanın dini de yoktur.



* En akıllı insan öğüt alan insandır.



* Her nimetin bir şükrü vardır. Akıl nimetinin şükrü de düşünüp öğüt almaktır.



* İki şey var ki, asla sonuna erişilmez. İlim ve akıl



* İlim tükenmez hazine, akıl eskimez elbisedir.



* Akıl, vücudun efendisidir.



* Akıl attır, dizgini ârif ve âlim elinde.



* Akıl ve dirâyetin ak saçlılarınki gibi; ama yüreğin masum çocuk yüreği olsun.



* Akıl için yol birdir.



* Akıl, sağlam bir göz; Kur'an ise ışıkları her köşeye saçılıp yayılan bir güneştir.



* Şeriat ile akıl, nur üstüne nurdur.



* Hurâfeler ve bâtıl inanışlar, zayıf akıllıların dinidir.



* Akıl noksanlığı iki türlü olur: Biri delilikten, öbürü câhillikten. 



* Bir akıl iyidir ama, iki akıl daha iyidir.



* Akıl akıldan üstündür.



* Akıl gibi sermaye olmaz.



* Akıl olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta.



* Akıl tecrübe ile kemâl bulur.



* Akıl vezirdir, gönül padişah.



* Bir akıllının dostluğu, tüm delilerin dostluğundan daha iyidir.



* Ey akıllı! Sakın aklın başına gelince, pişman olacak bir sarhoşluğa düşme.



* Mecnun'la birlikte oturan akıllı, Leylâ'nın yüzünden başka şey konuşmaz.



* Zekî, başkalarını bilendir; kendini bilen ise akıllıdır. 



* Akıllı bir kişi, düşmanından da akıl öğrenmeyi ihmal etmez.



* Akıllı olan, başkasının kusurunu görerek kendisininkini düzeltir.



* Aptallar, akıllılardan pek az şey öğrenirler; ama akıllılar, aptallardan çok şey öğrenirler.



* Akıllı olan aklıyla mağrur değil; meşgul olur.



* Akıllıya "ben" yakışmaz.



* Yalnız akıllı olmayı istemek, büyük bir deliliktir.



* İki şey akıl hafifliğini gösterir: Söyleyecek yerde susmak, susacak yerde söylemek.



* Aklı kıt olan dilini tutamaz.



* Akıllının uzun kulakları, kısa dili vardır.



* Akıllı söylemeden düşünür, akılsız düşünmeden söyler.



* Akıl yeryüzünden kalksa bile, hiç bir kimse akılsız olduğuna inanmaz.



* Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını beğenmiş almış.



* Deliler ve akıllı insanlar zararsızdır. En tehlikeli insanlar, yarı deliler ve yarı akıllılardır.



* Akıllı düşman, akılsız dosttan yeğdir.



* Akıllı iki kere aldanmaz.



* Akıllı neyler balı, akılsız neyler malı.



* Hayatta başarılı olmak için akılsız görünmeli, ama akıllı olmalıyız.



* Akıllı görünmeye çalışmak, olduğundan daha akılsız görünmekten başka işe yaramaz.



* Bir soru soran adamın sorusundan, onun ne derece akıllı olduğu anlaşılır.



* Olabilirsen başkalarından daha akıllı ol; fakat onlara daha akıllı olduğunu söyleme!



* İnsanlar, akıllılar arasında deli; deliler arasında akıllı olmasını bilmeli.



* Akıllı olmak da bir şey değil; önemli olan o aklı yerinde kullanmaktır.



* Ham düşünceleri, ancak akıl pişirir.



* Aklı bol olan, zamanın kıtlığından zarar görmez.



* Akıl ve iman ikiz kardeştir. Allah biri olmadan diğerini kabul etmez.



* Aklına çok güvenen, akıl seviyesini aşamadığı için, vahy ve ilhamdan mahrum kalır.



* Doğru işlemeyen akıl, keskinmiş neye yarar? Saatin iyiliği koşmasında değil; doğru gitmesindedir.



* İman kalp sayesinde inanılan ve yaşanan, akıl sayesinde  de düşünülen ve idrak edilen bir gerçektir.



* Bir saat (kısa bir an) tefekkür (düşünmek), bir gece nâfile ibadet etmekten daha hayırlıdır.



* Delinin yüreği ağzındadır; akıllının dili yüreğindedir.



* "Siz onları görseydiniz deli derdiniz; onlar sizi görseydi, müslüman demezlerdi." (Sahabeler için Hasan-ı Basrî)



* Deli dedikleri, aklın esaretinden kurtulmuş olandır. [656]