'Ümmet', anne anlamına gelen ‘ümm’ kelimesinden türemiştir.



'Ümm', bir şeyin meydana  gelmesine, terbiyesine, ıslahına veya başlangıcına temel olan köküne verilen isimdir.



Kur'an'da geçen 'ümmü'l-kitab -kitabın anası', 'Levh-i Mahfûz' yerine kullanılmıştır. Bütün ilimlerin oluşumu ona nisbet edilir, bütün ilimlerin kaynağı odur.



"Hâ Mîm. Apaçık olan Kitaba andolsun. Gerçekten Biz onu, belki aklınızı kullanırsınız diye Arapça bir Kur'an kıldık. Hiç şüphesiz o, Bizim katımızda 'ümmü'l-kitabdadır, çok yücedir, hüküm ve hikmet doludur." (43/Zuhruf, 1-4)



'Ümmü'l-Kitab', bütün peygmaberlerle gönderilen mesajın kendisinden alındığı asıl 'kitap'tır. Onun bir adı 'Levh-i Mahfûz', diğer adı da 'Kitab-ı Meknûn'dur (85/Bürûc, 22; 56/Vâkıa, 78). O, korunmuş ve saklanmıştır, her türlü değişiklikten uzaktır.



Ona 'kitabın anası' denilmesi, vahyin kaynağının aynı olduğuna işaret etmek içindir. Farklı kavimlere gönderilen peygamberlerin dilleri ayrı olsa da, insanlara anlattıkları hak ve bâtılın, hayır ile şerrin ölçüsü aynı idi. Bütün peygamberler ve İlâhî kitaplar, insanları aynı İlâhî gerçeğe dâvet etmişlerdir. Gönderilen peygamberlerin ve kitapların dilleri farklı olsa bile, geldikleri kaynak 'ümmü'l-kitab - levh-i mahfûz'dur.



Kur'an'da bir âyette geçen 'ümmü'l-kurâ -şehirlerin anası-' sözü, birçok tefsirciye göre Mekke'dir.



"İşte Biz sana, böyle Arapça bir Kur'an vahyettik; şehirlerin anası (olan Mekke halkı)nı ve çevresinde olanları uyarıp korkutman için..." (42/Şûrâ, 7)



"Ümm' kelimesi, Kur'an'da kelime anlamıyla hem anne, hem de ana, asıl, temel, uygun karşılık anlamlarında geçmektedir.