Abd'ın Kur'an'daki Kullanımları:

        



‘Abd’ kelimesi Kur’an’da dört anlamda kullanılmaktadır.



Birincisi, hukuk açısından ‘abd’ köle demektir. Yani hürriyeti olmayan, alınıp-satılan, mülk haline gelen kimse. Özellikle savaş sebebiyle gündeme gelen esir olma durumu.  



(Sevinerek söyleyebiliriz ki kölelik son asırlarda hukuken ortadan kalkmıştır. Ancak ne yazık ki kölelik mantığı günümüzde farklı isimler altında, değişik pozisyonlarda ve kimilerinin şeytaní oyunlarıyla hâlâ devam etmektedir.)



Kısas âyetinde, hür bir kimsenin yine hür bir kimse ile, kölenin de ancak köleye karşı ‘kısas’ olabileceği söyleniyor.[17] Evlenme açısından mü’min bir kölenin, müşrik hür bir kimseden daha hayırlı olduğu belirtiliyor.[18] Kendisine mal verilen hür bir kimse ile, hiç bir şeye gücü yetmeyen ve başkasının mülkünde olan kölenin sorumluluk açısından bir olmayacağı bildiriliyor.[19]



İkincisi, yaratılması açısından ‘abd’; bu da her şeyin Allah’ın bir yaratığı olduğunu ifade eder. Böyle bir  yaratma yalnızca Allah’a aittir. O’nun yarattığı her şey, yani bütün abd’ler (kullar) Allah’a itaat ederler. Bu itaat da ya isteyerek ya da zorunlu olur. İnsanların dışındaki bütün varlıklar istemeden de olsa Allah’a itaat ederler. Hiç bir yaratık Allah’ın kendileri için çizdiği çizginin dışına çıkamaz.



Kur’an şöyle buyuruyor:



“Göklerde ve yerde onların tümü, Rahman (olan Allah’a) yalnızca abd (kul) olarak gelecektir.” (Meryem: 19/93)



Bir çok âyette, yerde ve göklerde olan her şeyin Allah’ı tesbih ettiği, O’nu noksan sıfatlardan uzak tuttuğu, O’nu zikrettiği (andığı) söyleniyor.[20]



Her şey O’na isteyerek veya istemeyerek teslim olmaktadır[21] veya secde etmektedir.[22]



İnsanlardan mü’min olanlar bilerek  ve iradelerini kullanarak Rablerine kulluk yaparlar, boyun eğip-itaat ederler.



Üçüncüsü, Allah’a kulluk yapmak açısından ‘abd’. Bu, Kur’an’da bir övgü sıfatıdır. Allah (cc) kendi yarattığı insana ‘abd-kul’ demektedir. Bunun anlamı; insan Allah’a itaat etmek durumundadır. Kulun bu itaatı bilinçli bir itaat olduğu için onu diğer varlıklardan daha üstün bir yere çıkarır.



Bu anlamda bütün insanlar Allah’ın kuludur (yani hepsi de abdullah’tır). Allah (cc) insanların mevlâ’sıdır.[23] İnsanları koruyan, gözeten ve nimet veren sahip O’dur. İnsanlar bu en yüce Mevlâ’ya kalpten bağlanmalı ve yalnızca O’na itaat etmeli ve kulluğu yalnızca O’na yapmalıdır. Allah (cc) en yüce Efendi, insanlar ise değerli birer ‘abd’dirler.



Hz. İsa (as) şöyle diyor:



“Şüphesiz ben Allah’ın kuluyum, O bana kitab verdi ve beni peygamber yaptı.” (Meryem: 19/36)



Allah (cc) çok sabırlı olduğu için Eyyûb (as)’u övüyor ve O’nun güzel bir ‘abd-kul’ olduğunu söylüyor.[24]



Nuh (as) da şükreden bir abd’di (kuldu).[25]



‘Abd’ sıfatı Hz.Muhammed için de kullanılan övücü bir sıfattır. Rabbimiz bazı peygamberler için ‘kulumuz’ dediği gibi Hz. Muhammed’e de ‘kulumuz’ demektedir.



“Eğer kulumuz’a (Hz. Muhammed’e) indirdiğimiz Kur’an’dan şüphe ediyorsanız, haydi onun gibi bir kitab getirin bakalım...” (Bakara: 2/23).



Mü’minler eğer Allah’ın kulu (Hz. Muhammed’e) indirilen kitab’a iman ediyorsalar; O kitaba göre hareket etmek durumundadırlar.[26] O Allah (cc) kulu (abd’i) olan Hz.Muhammed’i, bazı âyetlerini göstermek için bir gece  Mescid-i Haram’dan alıp Mescid-i Aksa’ya götürmüştür. (İsra ve Mirac olayı)[27]



Yine Kur’an, peygamberimize kitap indirildiğinden söz ederken ‘kulumuza indirdiğimiz’, ‘kulumuza indirilen’ demektedir ve Hz. Muhammed’i seçkin bir kul olarak anmaktadır.[28]



Şu âyette ise Allah’ın abd’i (kulu) Hz. Muhammed’e her konuda yeterli olduğunu söylüyor: 



“Allah, kuluna yeterli değil mi?...” (Zümer: 39/36)



Melekler[29] ve cinler de Allah’ın kullarıdır.[30] İnsanların ve cinlerin yaratılma sebebi de Allah’a kulluk (ibadet) yapmaları, Allah’ın dışında hiç bir tanrıya ibadet etmemeleridir. [31]



Peygamberimiz (sav) kendisine ‘abdullah- Allah’ın kulu’ denilmesinden hoşlanır, dua ederken sürekli ‘Yarabbi senin kulun...’ kelimesini kullanırdı. Şehâdet kelimesinde Hz. Muhammed’in Allah’ın rasûlü olduğunun söylenmesinden sonra, O’nun Allah’ın kulu olduğunun vurgulanması oldukça dikkat çekicidir. Demek ki ‘abd-kul’ olma sıfatı yüceltici bir sıfattır ve inanan kulların Allah’a itaat ve ibadet ettiklerinin göstergesidir. Kendini bu şekilde niteleyen mü’min, kulluğu yalnızca Allah’a yaptığını, mutlak boyun eğişin yalnızca O’na yapılması gerektiğini ve başka şeylere kulluğun alçaltıcı olduğunu ilân etmiş olur.



Abd’in dördüncü anlamı; dünyalıklara, mala ve servete aşırı bağlılıktır. Paraya, çıkara, dünyalıklara aşırı bir ilgi gösterip te Allah’ı unutanlar kötü insanlardır. Kimileri için maldan, servetten, paradan üstün bir şey yoktur. Bu gibi şeyler onun gözünde çok kutsaldır, başka kutsal bir şey yoktur. Böyleleri bu kötü ahlâkları yüzünden Allah’a insan olarak yapmaları gereken kulluğu unuturlar.



Peygamberimiz buyuruyor ki: “Altına, gümüşe ve lükse abd-kul olan kahrolsun”[32]