1. Kevnî İhtilâf:
Bu, câmi yapım malzemelerindeki gibi, doğal ve zorunlu ihtilâftır. Sünnetullahın cereyan ettiği eşyadaki ihtilâf böyledir. Oluşun ve başlangıcın kendisi olan yer ve göğün birbirinden ayrılması (fıtk), böyle bir ihtilâftır (21/Enbiyâ, 30). Bu ihtilâflar, birer âyettir. İnsanların farklı oluşu, arının karnından farklı (ihtilâflı) renklerde bal çıkması birer âyettir (30/Rûm, 22; 16/Nahl, 69). Her olgu, âdet, beyyine, hârika ve işaret, ihtilâfı sergileyen âyetlerdir (2/Bakara, 164). İşte bu âyetlerin neshinden söz edilebilir. Gece âyeti, gündüz âyeti ile mahvedilir. İnsanların irâdeleri dışında kalan, fıtrattan kaynaklanan anlayış ve anlatış farklılıkları da böyledir. Parmak izlerindeki çeşitlilik de kevnî bir ihtilâftır. Çocuk ve delilerin sorumsuzluğu, ya da herkesin anlama gücü (vüsat) (2/Bakara, 286) nisbetinde sorumlu olması bu kevnî farklılıktandır.
Ancak, bu kevnî farklılık, bir düzen içerisindedir. Kaosda (kargaşada) değil, kozmosda (kâinatta) mevcut olan bir farklılıktır. Bu kozmosda başkasının orijinalitesi ve fıtratı (fütûr) yoktur (21/Enbiyâ, 22). Kevnî oluşta muhtemel bir çatlak, Allahtan başka bir kudretin varlığını akla getirirdi. Oysa İlâh tek, düzeni de tektir. Aksi takdirde fesat olurdu (21/Enbiyâ, 22). İnsanın bu düzenlilikteki çabası İlâhın yönetimine ortak olmaya değil; ihtilâftaki analiz ve senteze yöneliktir. Bu düzenlilikteki kevnî ihtilâfı okumada başarılı olanlar, Kuranın ifadesiyle isimleri bilenler yeryüzünde halîfe olurlar (2/Bakara, 30). Ama tekvînî âyetlerin kullanım projesi olan kitâbî âyetlerle ilişkisini kesenler, eninde sonunda bu dünyada ve mutlaka âhirette hüsrâna uğrayacaklardır.
Ancak, bu kevnî farklılık, bir düzen içerisindedir. Kaosda (kargaşada) değil, kozmosda (kâinatta) mevcut olan bir farklılıktır. Bu kozmosda başkasının orijinalitesi ve fıtratı (fütûr) yoktur (21/Enbiyâ, 22). Kevnî oluşta muhtemel bir çatlak, Allahtan başka bir kudretin varlığını akla getirirdi. Oysa İlâh tek, düzeni de tektir. Aksi takdirde fesat olurdu (21/Enbiyâ, 22). İnsanın bu düzenlilikteki çabası İlâhın yönetimine ortak olmaya değil; ihtilâftaki analiz ve senteze yöneliktir. Bu düzenlilikteki kevnî ihtilâfı okumada başarılı olanlar, Kuranın ifadesiyle isimleri bilenler yeryüzünde halîfe olurlar (2/Bakara, 30). Ama tekvînî âyetlerin kullanım projesi olan kitâbî âyetlerle ilişkisini kesenler, eninde sonunda bu dünyada ve mutlaka âhirette hüsrâna uğrayacaklardır.
İHTİLAF
- İhtilâf; Anlam ve Mâhiyeti
- Kur'ân-ı Kerim'de İhtilâf Kavramı
- Hadis-i Şeriflerde İhtilâf Kavramı
- İhtilâflara Yaklaşım
- 1. Makul ve Normal Karşılamamız Gereken İhtilâflar:
- 2. Israrla ve Azimle Çözülmesi Gereken İhtilâflar:
- 3. Allah'a Bırakmamız Gereken İhtilâflar:
- Farklı Metotlar:
- İhtilâfların Kaynağı:
- Metot Farklılığı:
- Kur'an'ın Işığında İhtilâfları Çözüm Tarzı
- 1. Kevnî İhtilâf:
- 2. Kitâbî İhtilâf:
- 3. Ümmî İhtilâf:
- Ümmî İhtilâfın (Tefrika) Çözümü:
- 1. Kitapla Çözüm:
- 2. Fıtratla Çözüm:
- 3. İhsan ve Islahla Çözüm:
- 4. Hoşgörü ve Şûrâ İle çözüm:
- Tefrika; İhtilâfın Şiddetle Haram Olan Şekli
- İslâm'ın Câiz Görmediği Tefrika:
- Tefrikanın Boyutları:
- Cemaat; Gayrı Meşrû İhtilâfların Olmadığı Topluluk
- Namaz ve Cemaat:
- Cemaat Anlayışı ve İslâm Toplumu:
- Cemaat Olmanın Önemi:
- Vahdet; Özlenen Birlik ve Bütünlük
- Vahdet Nasıl Gerçekleşir?